Muzea

ul.Ołowianka 9-13
80-751 Gdańsk
tel. 058-301-86-11

mgr Krzysztof Zamościński - Dział Etnologii Morskiej (tel. wew. 35)

www.cmm.pl

W zbiorach Centralnego Muzeum Morskiego znajduje się kilka eksponatów pochodzących z kontynentów amerykańskich. Są to przedmioty związane z żeglarstwem i transportem wodnym. Wśród nich znajduje się kanu z kory brzozowej Indian z Wielkich Jezior, czółno z Ameryki Środkowej czy model tratwy z Ameryki Południowej.

ul.Cystersów 1
83-330 Gdańsk-Oliwa
tel. 058-552-41-39

mgr W. Blacharska - Dyrektor Oddziału

www.muzeum.narodowe.gda.pl/etnografia_siedziba_muzeum.htm

W zbiorach pozaeuropejskich Oddziału Etnografii Muzeum Narodowego w Gdańsku znajdują się 42 zabytki pochodzące z obszaru Ameryki Południowej, tworzące trzy odrębne zespoły. W skład zespołu pierwszego wchodzi 13 prekolumbijskich naczyń z terenu Peru. Pochodzą one z kolekcji Emila Treptowa ? kolekcjonera sztuki indiańskiej i prekolumbijskiej. Emil Treptow był inżynierem-górnikiem, w latach 1878-1884 pracował w Peru na stanowisku kierownika w kopalni srebra. Znaczną część swojej kolekcji złożył w Westpreussische Provincial Museum w Gdańsku. Zabytki odnalezione w latach 1974-79 znalazły się w zbiorach Muzeum Etnograficznego, pochodzą one z kultur Chimú i Chancay. Jest to niezwykle cenna kolekcja, zachowana w dobrym stanie, z wyraźnie oznakowaną prowincją pochodzenia, co dodatkowo podnosi jej wartość. Opisana została w pracy magisterskiej Marii Przełomiec złożonej w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w 1986 r. Drugi zespół tworzy 9 obiektów etnograficznych z Gwatemali. Zostały one przekazane w darze Muzeum w 1962 r. przez Aleksandra Wiatraka, byłego konsula w Gwatemali. Są to barwniki, 2 wachlarze, 2 naczynia półkoliste ornamentowane z tykwy, jedno naczynie koliste z tykwy, dzbanuszek gliniany, koszyk z trzciny oraz mata pleciona z trzciny. Zespół trzeci stanowi broń Indian Amazońskich pozyskana w latach 80-tych XX w. przez ekspedycję Mariusza Kairskiego. Muzeum w 1992 r. zakupiło 20 obiektów z obszaru Wenezueli, Kolumbii i Ekwadoru. Są to dmuchawki, kołczany ze strzałkami, pojemniki na kurarę, oszczep, dzidy, ościenie i łuk ze strzałami Indian z plemion Panare, Hoti, Waorani i Cofán. Kolekcja została opisana przez Wiktorię Blacharską.

Literatura:

Wiktoria Blacharska

2000 Zbiory pozaeuropejskie Muzeum Narodowego w Gdańsku, w: ?Polskie opisywanie świata?, red. Antoni Kuczyński, Wrocław, s. 285-289

ul. Senacka 3
31-002 Kraków
tel. 012-422-71-00

mgr Krzysztof Babraj - Dział Archeologii Śródziemnomorskiej i Starożytnych Cywilizacji Amerykańskich (tel. wew. 41)

www.ma.krakow.pl

W zbiorach Muzeum Archeologicznego w Krakowie znajduje się najstarsza i największa kolekcja zabytków prekolumbijskich w Polsce. Są to zabytki zebrane przez inżyniera Władysława Klugera w latach 1874-1880 podczas pobytu w Peru. Kluger kształcił się w Paryżu w Szkole Budowy Mostów i Dróg (École des Ponts et Chaussées), po ukończeniu której otrzymał tytuł inżyniera cywilnego. Przez jakiś czas pracował we Francji, a następnie podpisał kontrakt z rządem peruwiańskim na projektowanie i realizację rozmaitych prac inżynieryjnych. Kluger zafascynowany starożytnymi kulturami peruwiańskimi zgromadził, a następnie przesłał do krakowskiej Akademii Umiejętności ok. 500 zabytków archeologicznych i etnograficznych. Część zabytków została pozyskana bezpośrednio przez Klugera podczas wykopalisk na cmentarzysku w Ancón, pozostałe zostały przez niego zakupione i nie jest możliwe określenie dokładnego miejsca pochodzenia. Do czasów obecnych dotrwała tylko niewielka część kolekcji, 168 zabytków, reszta zaginęła lub uległa zniszczeniu podczas przechowywania. W jej skład wchodzą głównie naczynia i tkaniny, zostały one opracowane i opublikowane: materiał ceramiczny opracował Janusz Z. Wołoszyn, tekstylia ? Vict?ria Solanilla i Demestre. W materiale ceramicznym dominują wyroby kultur Chimú i Chancay, nielicznie reprezentowane są lokalne kultury środkowego i północnego Peru ? Moche, Huaura, Lima czy Ichma, kilka naczyń wykonane zostało w stylu Huari. Wszystkie tkaniny w zbiorach Muzeum pochodzą z cmentarzyska w Ancón, w większości są to wyroby kultury Chancay. Tkaniny były wykonywane zwykle na poziomym krośnie, tkane z bawełny, wełny lamy lub alpaki, przy zastosowaniu rozmaitych technik, takich jak np. gobelinowa, kiprowania, haftu. Fragmenty poncho, kolorowe pasmanterie, opaski czołowe czy ceremonialne proce cechuje ogromna różnorodność barw i bogactwo ornamentyki. W skład kolekcji wchodzi ponadto kilka mumii ludzkich, figurki gliniane, drewniane wrzeciona z osnową, motki bawełny, bukłaki skórzane, drewniane maczugi, ozdoby w postaci naszyjników z paciorków i blaszek z macicy perłowej. Poza bogatą kolekcją peruwiańską w zbiorach Muzeum znajduje się kilkanaście obiektów z Kolumbii, przedmioty krzemienne i ceramika.

Literatura:

Kowalska-Lewicka A.

1965 Peruwiańskie zbiory archeologiczne z kolekcji Władysława Klugera, ?Sprawozdania z Prac Naukowych Wydziału I PAN 3?, s. 51-54

Solanilla i Demestre V.

2000 Textiles precolombinos de Cracovia, Corpus Antiquitatum Americanensium, Pologne II, Union Académique Internationale, Académie Polonaise des Sciences et des Lettres, Kraków

Szymańska H.

1999 Starożytne Peru w Muzeum Archeologicznym w Krakowie, ?Z Otchłani Wieków?, r. 54, nr 2, s. 78-81

Wołoszyn J.

1998 Peruvian Pottery from the Collection of the Archaeological Museum in Cracov, Corpus Antiquitatum Americanensium, Pologne I, Union Académique Internationale, Académie Polonaise des Sciences et des Lettres, Kraków

1998 Władysław Kluger i jego kolekcja zabytków peruwiańskich (Muzeum Archeologiczne w Krakowie), ?Światowit?, t. XLI, fasc. A, s. 272-283

ul. Krakowska 46
31-066 Kraków
tel. 012-430-62-86

mgr Eleonora Tenerowicz - kierownik po Działu Kultur Ludowych Pozaeuropejskich
mgr Jacek Kukuczka

www.mek.krakow.pl

W posiadaniu Muzeum Etnograficznego znajduje się ponad 1550 obiektów, pochodzących z obu Ameryk, znaczna większość (1348 szt.) pochodzi z Ameryki Południowej. Z Ameryki Północnej znajdują się w Muzeum wytwory Indian Dakota. Pierwsze eksponaty z Ameryki Południowej zostały przekazane jako depozyt z Muzeum Techniczno-Przemysłowego w Krakowie w 1913 r. Muzeum Techniczno-Przemysłowe posiadało w swoich zbiorach zabytki ofiarowane przez Ignacego Domeykę i Artura Müldnera.

Ignacy Domeyko w roku 1838 wyjechał do pracy do Chile, gdzie mieszkał przez prawie pięćdziesiąt lat, w roku 1845 odbył on podróż badawczą po Araukanii, w roku 1884 wrócił na krótko do Polski i wtedy ofiarował Muzeum nieliczne zabytki ? do dziś z kolekcji zachowała się srebrna szpila Mapuche kuta z hiszpańskich monet oraz wyplatana z liści torebka z wyspy Św. Wincentego. Artur Müldner był oficerem w austriackiej marynarce wojennej, w latach 1886-1887 odbył rejs wokół części wybrzeży Afryki i Ameryki Południowej. Z podróży przywiózł zabytki, które następnie ofiarował Muzeum: strzały z Patagonii, model łodzi z Ziemi Ognistej oraz przyrządy do picia herbaty ?mate?. Muzeum Techniczno-Przemysłowe zostało zlikwidowane w latach 40-tych XX w. Zbiory etnograficzne, za pośrednictwem Muzeum Narodowego w Krakowie, zostały przekazane do Muzeum Etnograficznego. Trzy eksponaty ze zbiorów Muzeum pochodzą od Konstantego Jelskiego, podróżnika który przebywał w Gujanie w latach 1865-68, a następnie w latach 1869-79 pracował w Peru. Nieliczne obiekty etnograficzne pochodzą z kolekcji Władysława Klugera. Władysław Kluger po ukończeniu studiów w 1874 r. wyjechał do Peru, gdzie pracował jako inżynier. W 1880 r. powrócił do Krakowa z bogatym zbiorem zabytków archeologicznych, które ofiarował Akademii Umiejętności w Krakowie, po 1945 r. nieliczne obiekty etnograficzne znalazły się w Muzeum Etnograficznym w Krakowie, są to drewniane przyrządy tkackie kultury Chimú i naczynie gliniane w kształcie siedzącego zwierzęcia, prawdopodobnie kultury Moche. W 1918 r. Gabinet Historii Sztuki i Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie przekazał Muzeum jako depozyt okazy sztuki egzotycznej z wyspy Kodjak w Ameryce Północnej. Najwięcej zabytków znalazło się w zbiorach Muzeum za pośrednictwem Borysa Malkina. Badacz ten spędził kilkadziesiąt lat prowadząc badania terenowe wśród Indian, wielokrotnie wyjeżdżał do Kolumbii, Peru, Ekwadoru, Boliwii, Paragwaju i Argentyny, poświęcając najwięcej uwagi Indianom zamieszkującym tropikalne lasy. Oprócz 814 eksponatów ofiarował on Muzeum fotografie, diapozytywy i filmy nakręcone w Ameryce Południowej. Pierwsze eksponaty Muzeum otrzymało w 1968 r. za pośrednictwem Idaho State University of Pocatello w USA, następne zabytki B. Malkin przekazał Muzeum w latach 1969, 1971 i 1975. W 1984 r. Jan Janiszewski ofiarował Muzeum zabytki otrzymane od B. Malkina, za pośrednictwem dyplomaty Andrzeja Wawrzyniaka. W 1973 r. Muzeum otrzymało w darze od Stanisława Adamowicza, dyplomaty polskiego pracującego w Meksyku, 30 okazów rzemiosła i sztuki ludowej Meksyku, w roku 1980 ofiarował on kolejny zbiór liczący 60 sztuk. W 1979 r. Muzeum zakupiło wyroby rękodzielnicze sprowadzone z Meksyku przez Spółdzielnię im. S. Wyspiańskiego w Krakowie, w 1997 r. w darze otrzymano szopkę bożonarodzeniową od Julietty Gonzales z Meksyku. Od 1977 r. zakupywano systematycznie zbiory od Romany i Andrzeja Krzanowskich, prowadzących badania na terenie Peru, Boliwii, Wenezueli i Ekwadoru. Pochodzi od nich 305 eksponatów ? wyroby rękodzielnicze (plecionkarskie, tkackie, garncarskie, obróbki kamienia i tykw), stroje ludowe, narzędzia pracy, instrumenty muzyczne, przedmioty związane z magią i obrzędami. W latach 1973-1975 w Peru prowadziła badania Maria (Gołuchowska) Zachorowska (obecny Dyrektor Muzeum Etnograficznego), zebrała ona dla Muzeum kolekcję 89 zabytków z wybrzeża Peru oraz północnych i środkowych Andów, na którą składają się przedmioty gospodarstwa domowego, narzędzia pracy, stroje ludowe i zdobione tykwy. Mniejsze zespoły eksponatów znalazły się w Muzeum dzięki R. Dobrzyńskiemu, M. Second-Mazulis, S. Werczyńskiemu, I. Hyle oraz C. Lawiński-Reátegui. Kolekcja Muzeum Etnograficznego w Krakowie wyróżnia się okazami pozyskanymi w XIX i na przełomie XIX i XX w. przez I. Domeykę, K. Jelskiego czy W. Klugera. Szczególnie cenne są nieliczne i stare eksponaty z Brazylii od Indian Mundurucu, Tupari, Caduveo; na szczególną uwagę zasługują też okazy pozyskane przez B. Malkina od Indian Noanama z Kolumbii, Tapi-rape i Urubu z Brazylii. Oprócz bogatego zbioru etnograficznego w muzeum znajduje się 36 zabytków archeologicznych Kolumbii, Ekwadoru i Peru. Zabytki te pochodzą z kolekcji W. Klugera oraz od Jana Janiszewskiego, który ofiarował Muzeum figurkę kompletną i fragment figurki glinianej z formy, pochodzące z kultury Bahía z Ekwadoru, a także siedem okazów z kultury Tairona z Kolumbii: gliniany gwizdek w kształcie główki zwierzęcia, dwa naszyjniki z toczonych kamieni półszlachetnych i cztery luźne paciorki z karneolu. Z nieznanego źródła pochodzą fragmenty naczyń z San Agustín w Kolumbii.

Literatura:

Jacher-Tyszkowa A.

1967 Zbiory Muzeum Etnograficznego w Krakowie, ?Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie?, t. XI, s. 213-251

Zachorowska M.

1998 Historia Działu Kultur Ludowych Pozaeuropejskich i zbiorów pozaeuropejskich w Muzeum Etnograficznym im. Seweryna Udzieli w Krakowie za lata 1911-1998, ?Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie?, t. XIV, s. 7-27

1998 Zbiory z Ameryki Południowej w Muzeum Etnograficznym im. Seweryna Udzieli w Krakowie, ?Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie?, t. XIV, s. 101-140

Pl. Wolności 14
91-415 Łódź
tel. 042-632-84-40

mgr Barbara Chlebowska - Opiekun Działu Kultur Ludowych Krajów Pozaeuropejskich

www.lokomobila.home.pl/zabytki/sources/muzea/lodz/lodz-archeo.html

Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi posiada bogaty zbiór obiektów etnograficznych z obszaru peruwiańskiej Montanii. Materiały te zebrali w latach 1927-1936 uczestnicy wypraw badawczych organizowanych przez Polski Urząd Emigracyjny, w związku z projektem zasiedlenia dorzecza Ucayali i Tambo przez polskich osadników. Wśród osób, które przyczyniły się do jej powstania należy wymienić Kazimierza Warchałowskiego, Aleksandra Freyda, Zdzisława Szymońskiego i Wacława Chrostowskiego. Zbiory znacznie ucierpiały w czasie II wojny światowej, część z nich udało się ukryć, jednak prawie cała kolekcja pozaeuropejska Miejskiego Muzeum Etnograficznego (1460 zabytków) została sprzedana przez władze niemieckie do Muzeum w Lipsku, a następnie część odsprzedano do Hamburga, Getyngi i Kolonii. Z omawianego zbioru dziś w posiadaniu Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi znajduje się 138 obiektów, kolekcja składa się z zabytków, które udało się ocalić (do 1962 r. znajdowały się w depozycie w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie) oraz zbiorów rewindykowanych z Museum für Völkerkunde w Lipsku w 1967 r. Dołączyły do nich materiały zebrane w Peru przez Annę Kowalewską-Lewicką podczas badań prowadzonych wśród Indian Shipibo pod koniec lat 40-tych XX w. Zabytki z terenu Montanii (ok. 200 obiektów) prezentują kulturę materialną plemion Piro, Campa, Shipibo, Cashibo, Chama i Yagua. Wśród nich znajdują się przedmioty codziennego użytku, broń (np. nóż o kabłąkowatym ostrzu używany do pojedynków), naczynia gliniane i wykonane z tykwy, narzędzia tkackie ? warsztaty, wrzeciona, przęśliki czy miecze tkackie, tkaniny, ozdoby ? bransolety, naszyjniki, wisiorki, nakrycia głowy, instrumenty muzyczne itd. Obiektami unikatowymi są: deseczka do spłaszczania czoła niemowlętom, łuk muzyczny czy flet kościany z rejonu Ucayali. Oprócz przedmiotów z Montanii w posiadaniu Muzeum znajdują się także pojedyncze zabytki z Meksyku, przedmioty użytkowe z Kolumbii i Ekwadoru oraz kilka naczyń prekolumbijskich kultury Mochica i Chimú.

Literatura:

Kowalewska-Lewicka A.
1969 Shipibo, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław
Łuszczewska T.

1980 Muzeum Archeologiczne i etnograficzne w Łodzi ? dzieje ? zbiory ? działalność, ?Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Etnograficzna?, nr 21, s. 11-39

Nowosz W.

1969 Amerykanistyczna kolekcja w Muzeum Archeologicznym i Etnograficznym w Łodzi, ?Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Etnograficzna?, nr 14, s. 153-167

Styczyńska A.

1999 Zbiór Pozaeuropejski Miejskiego Muzeum Etnograficznego w Łodzi a Liga Morska i Kolonialna, ?Lud?, t. 83, s. 109-131

ul. Grobla 25
61-858 Poznań
tel. 061-852-30-06

mgr Justyna Kowalińska

www.mnp.art.pl/oddz6.html

Zbiory meksykańskie Muzeum Etnograficznego w Poznaniu pochodzą z przedwojennego Muzeum Ziemi Wielkopolskiej, zbiory te pochodzą z Kaiser Friedrich Muzeum i znalazły się tam jako dar z Berlińskiego Muzeum lub od prywatnego kolekcjonera. Kolekcja zabytków prekolumbijskich z meksyku jest bardzo liczna (1500 sztuk). Składają się na nią: ceramiczne figurki preklasyczne z Doliny Meksyku (opracowane przez M. Dastych-Mrożek) figurki powiązane z kulturą Olmeków, urny zapoteckie (opracowane w pracy magisterskiej D. Sukniewicza), kamienne figurki męskich postaci, prawdopodobnie amulety - wyroby Misteków, przedmioty reprezentujące kulturę Teotihuacán - świeczniki do spalania kadzidła, gliniane głowy portretowe i formy do ich wytwarzania, gliniana maska pogrzebowa, naczynie na trzech nóżkach, wytwory Azteków ? puchary, kamienny posążek Bogini Kukurydzy i Xipetoteca. W Dziale Kultur Pozaeuropejskich znajdują się zabytki pochodzące z Ameryki Południowej. Z terenu Andów (Peru i Boliwia) pochodzą narzędzia rolnicze, proca, tkaniny, zapinki do manty, ozdoby tykwy. Z terenu Amazonii pochodzi kolekcja broni. Część z tych zbiorów została pozyskana przez Aleksandra Posern-Zielińskiego podczas badań etnograficznych w Andach w 1980 r.

Literatura:
Dastych-Mrożek Monika

1994 Las figurillas preclásicas del Valle de México en la colección del Museo Nacional de Poznań: análisis tipológico, Tesis de Maestría Escrita Bajo la dirección del prof. A. Posern-Zieliński, Departamento de Estudios Hispánicos Instituto de filologías Romances, Universidad ?Adam Mickiewicz? de Poznań

Jaskulski Janusz red.

1992 Ameryka Indiańska ? Spotkanie dwóch światów, Muzeum Narodowe w Poznaniu

Sukniewicz Daniel

1999 Między bogami a przodkami ? analiza ikonografii urn zapoteckich, praca magisterska przygotowana w Zakładzie Antropologii Historycznej pod kierunkiem dr. hab. M. Ziółkowskiego, Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego

Stary Rynek 45
61-772 Poznań
tel. 061-856-81-78

dr Janusz Jaskulski - Kierownik Oddziału

www.mnp.art.pl/oddz5.html

W zbiorach Muzeum znajdują się instrumenty muzyczne Indian Ameryki Północnej i Południowej. Duży zbiór ok. 400 zabytków archeologicznych i etnograficznych został zgromadzony przez Borysa Malkina. W Muzeum znajdują się przedmioty z Meksyku, Ekwadoru, Kolumbii, Peru, Boliwii i Amazonii.

ul. Wały Chrobrego 3
70-502 Szczecin
tel. 091-431-52-62, -63, -65, -66 (Dział Kultur Pozaeuropejskich)

dr Jacek Łapott - Kierownik Działu
mgr Ewa Prądzyńska
www.muzeum.szczecin.pl/muzeummorskie.htm

Zbiory Działu Kultur Pozaeuropejskich Muzeum Narodowego w Szczecinie poświęcone Indianom Ameryki liczą dziś ok. 1500 sztuk. Powstał on w czasie ostatnich dziesięcioleci. Zapoczątkowała go współpraca z Polską Wyprawą Naukową w Andy zorganizowaną w 1978 r., dzięki której Muzeum znalazło się w posiadaniu ok. 270 obiektów reprezentujących kulturę Indian Quechua z dep. Lima w Peru. W roku 1981 zakupiono kolekcję wytworów plemion Shipibo, Campa i Conibo, zamieszkujących tropikalne lasy Peru, przywiezioną przez Ekspedycję Ekologiczną Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. W zbiorach Muzeum znajdują się również przedmioty zgromadzone przez Borysa Malkina ? 32 eksponaty ukazujące kulturę Indian Yuco Motilones, Noanama i Embera z Kolumbii, a także 25 obiektów z kolekcji Anny Kowalskiej-Lewickiej z terenu Peru, Ekwadoru i Boliwii. Dużą część zbiorów Muzeum pozyskało dzięki współpracy ze studentami etnologii Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, jest to kolekcja ukazująca prawie całokształt kultury Indian Panare (266 obiektów) zgromadzona podczas wyprawy AMPED'81 oraz zbiór 636 eksponatów dotyczących plemion Cofán, Hodi, Panare, Sanem i Ye?kuana zebrany podczas Wyprawy Etnologicznej VENEZUELA'85.

Literatura:
Łapott J.

2000 Historia zbiorów pozaeuropejskich (pozaafrykańskich) Muzeum Narodowego w Szczecinie oraz Archiwum Działu, w: ?Polskie opisanie świata? red. Antoni Kuczyński, Wrocław, s. 281-284

ul. Franciszkańska 11
87-100 Toruń
tel. 056-622-70-38 wew. 120

www.muzeum.torun.pl

W styczniu 2003 r. zostało otwarte Muzeum Podróżników im. Tony?ego Halika w Toruniu. Stałą ekspozycję Muzeum stanowi dar Elżbiety Dzikowskiej złożony po śmierci Antonio Halika, jest to gromadzona wspólnie z mężem kolekcja pamiątek z wielu krajów. Tony Halik był wielkim podróżnikiem, obserwatorem życia i obyczajów Indian, reporterem i korespondentem amerykańskiej sieci telewizyjnej NBC, autorem kilkunastu książek, a także twórcą programów telewizyjnych: ?Tam, gdzie rośnie pieprz?, ?Tam, gdzie rośnie wanilia? oraz cyklu przygotowywanego wspólnie z żoną, Elżbietą Dzikowską, ?Pieprz i wanilia?. Wprowadzenie do wystawy stanowi część biograficzna, na którą złożyły się dokumenty torunianina - podróżnika, a wśród nich: argentyński paszport, dowód osobisty i prawo jazdy, papiery żeglarskie, itp. Wiele jest fotografii ukazujących podróżnika w odwiedzanych przez niego miejscach, np. seria czarno - białych fotografii powstałych podczas wielkiej wyprawy przez obie Ameryki odbytej w latach 1957-1962. Część ekspozycji stanowią przedmioty związane z życiem codziennym bądź wykorzystywane do obrzędów rytualnych ludów odwiedzanych przez T. Halika podczas jego podróży. Są to wyroby sztuki ludowej i pamiątkarskiej, broń, ozdoby i amulety, naczynia do picia ?yerba mate?, rytualne maski kubańskie, bambusowe instrumenty muzyczne, wyroby z ceramiki i stroje, nakrycia głowy itp.

ul. Długa 52
00-241 Warszawa
tel. 022-831-32-21

dr Stanisław Iwaniszewski

www.pma.pl

W Państwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie znajdują się kolekcje zabytków z terenu USA, Meksyku, Kolumbii, Argentyny i Brazylii oraz jedno naczynie z Wenezueli. Większość zbiorów PMA pochodzi z kolekcji Muzeum Erazma Majewskiego i Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, na bazie których powstało Muzeum ponad 80 lat temu. Podczas II wojny światowej część zbiorów uległa rozproszeniu, większość z nich znalazła się w depozycie w Muzeum Narodowym w Szczecinie. W latach 90-tych udało się te zbiory przetransportować z powrotem do Warszawy. Kolekcja pochodząca z Argentyny została zgromadzona przez K. Stołyhwę podczas jego badań prowadzonych w 1910 r. Zabytki z terenu Brazylii pochodzą z darów Polonii brazylijskiej w okresie międzywojennym oraz zabytków przekazanych przez Muzeum Biologii. Zabytki ze Stanów Zjednoczonych zgromadzone zostały podczas badań prowadzonych w latach 60-tych przez dr. Miśkiewicza. Z Muzeum Erazma Majewskiego pochodzi kolekcja zabytków z Teotihuacán, pozyskana na drodze wymiany między Muzeum a zbiorami E. Bobana z Paryża w latach 80-tych i 90-tych XIX w. Zabytki z północno-zachodniego Meksyku pochodzą z wymiany pomiędzy PMA a instytucjami kalifornijskimi. Zabytki z terenu Stanów Zjednoczonych i przedmioty wykonane z obsydianu z Meksyku zostały opracowane w formie prac magisterskich (p. Bocheńska, p. Dastych i p. Karasiewicz). Kolekcja brazylijska i argentyńska są obecnie w trakcie opracowywania.

ul. Kredytowa 1
00-056 Warszawa
tel. 022-827-76-41 do 46

Teresa Walendziak - Kurator Działu Etnografii Krajów Pozaeuropejskich (tel. wew. 252)
www.pme.art.pl

Zbiory amerykańskie Państwowego Muzeum Etnograficznego liczą ponad 3500 obiektów, z czego ok. 790 to zabytki archeologiczne, pozostałe tworzą kolekcję etnograficzną. Kolekcja przedwojenna została zniszczona po 1939 r., po wojnie Muzeum przejęło pozostałości zbiorów, które ocalały z ziem zachodnich i północnych, były to głównie zabytki archeologiczne. W 1947 r. na Ogólnopolskiej Konferencji Etnograficznej zwołanej przez Naczelną Dyrekcję Muzeów i Ochrony Zabytków uchwalono, iż w Muzeum maja zostać zgromadzone wszystkie zabytki pozaeuropejskie rozproszone po muzeach warszawskich i terenowych. Muzeum Narodowe w Warszawie przekazało PME kolekcje etnograficzne zgromadzone przez polskich podróżników w połowie XIX w., m.in. zbiór Józefa Siemiradzkiego z Ameryki Południowej. Józef Siemiradzki był geologiem, pod koniec XIX w. odbył trzy podróże do Ameryki Południowej, był m.in. w Ekwadorze, Brazylii, Argentynie i Urugwaju. Jego kolekcja liczy ok. 100 obiektów, które zebrane zostały na terenie Araukanii, Ziemi Ognistej i Gran Chaco, są to przede wszystkim elementy uprzęży końskiej, broń, narzędzia, elementy strojów i instrumenty muzyczne. W kolejnych latach eksponaty uzyskiwano od kolekcjonerów prywatnych bądź ich spadkobierców, np. zbiory Michała Gieysztora z peruwiańskiego dorzecza Amazonki zebrane w latach 30-tych XX w. czy niezwykle cenna kolekcja Konstantego Podhorskiego zebrana w latach 1905-07, na którą składa się kilkadziesiąt rzeźb i drobnych przedmiotów użytkowych wykonanych z kła morsa przez Eskimosów z Alaski. W zbiorach Muzeum znajdują się również preparowane głowy ludzkie wykonane przez Indian Jivaro, pochodzące z okresu międzywojennego, dwie, pochodzące z Ekwadoru zakupiono od Władysława Ordy; jeden egzemplarz pochodzący z Peru od Stanisława Jamki. Do powiększenia zbioru amerykańskiego przyczyniła się współpraca z instytucjami zagranicznymi, w roku 1968 i 1971 Museo de las Culturas z Meksyku przekazało w ramach wymiany kolekcję 129 obiektów, w 1970 r. dr Augustin Yanez, Minister Kultury i Oświaty Meksyku przekazał Muzeum 120 eksponatów: naczynia, figurki zwierzęce, stroje i ozdoby. Dużą część obiektów podczas pobytu w Meksyku zgromadziła dla Muzeum prof. Maria Frankowska. Ważną część kolekcji meksykańskiej stanowi zbiór 132 przedmiotów zakupionych od Moniki i Stanisława Adamowiczów i 146 obiektów od Marii Sten, w którego skład wchodzą przedmioty codziennego użytku oraz związane z religią i świętami: świeczniki, anioły, krucyfiksy, zabawki z cukru, wycinanki, stroje, ozdoby, figurki gliniane oraz naczynia. Muzeum posiada także duży zbiór obiektów z Ameryki Południowej, są to przedmioty codziennego użytku i rytualne, ukazujące kulturę materialną Indian Południowoamerykańskich. Kolekcja przedmiotów Indian Noanama i Cofán z Kolumbii pochodzi ze zbiorów Przemysława Burcharda (109 szt.), etnografa i dziennikarza, składają się na nią naczynia z orzecha kokosowego i tykwy, koszyki, elementy stroju, ozdoby, broń. Zakupiono również przedmioty zgromadzone przez Borysa Malkina na terenie Ameryki Południowej oraz 13 wytworów Indian Jivaro z Ekwadoru od Zbigniewa Elimera. Od Ryszarda Otrębskiego otrzymano zabytki archeologiczne z wykopalisk w Cuzco: tkaniny i naczynia ceramiczne. Eksponaty pozyskiwane były także przez ekspedycje wyjeżdżające do Ameryki Łacińskiej: w 1976 r. zakupiono od Akademickiej Wyprawy Górskiej ANDY?74 kolekcję andyjską liczącą 47 przedmiotów, pochodzących z Peru i Boliwii; w 1979 r. do Muzeum trafiła kolekcja andyjska (151 obiektów) zgromadzona przez Teresę Walendziak wśród Indian Quechua, podczas Polskiej Wyprawy Naukowej w Andy; w 1982 r. zakupiono kolekcję wenezuelską z dorzecza Orinoko (88 szt.) pozyskaną przez Studencką Wyprawę Etnologiczną AMPED?80, później wzbogacono kolekcję wenezuelską o 113 obiektów zebranych podczas Polskiej Wyprawy Etnograficznej. Muzeum poszerza swoje zbiory poprzez zakupy oraz dzięki darowiznom osób prywatnych, w 1998 r. część swoich zbiorów podarowali Muzeum Elżbieta Dzikowska i Antoni Halik. Część zbiorów PME prezentowana jest na wystawie stałej zatytułowanej ?Ameryka Łacińska?, prezentowane były również na licznych wystawach czasowych: ?Indianie Kiczua ? górale Peru?, ?Kultura Indian Panare z dorzecza Orinoko?, ?Broń ludów pozaeuropejskich? i in. Katalog tkanin prekolumbijskich (30 szt., większość przypisywana jest kult. Chancay i Chimú, pojedyncze egzemplarze Paracas, Nazca i Tiahuanaco-Hauri) opracowała Katarzyna Szewczyk [2000]. Dwa malowane kero ze zbiorów Muzeum zostały opisane przez Mariusza S. Ziółkowskiego [2000].

Literatura:

2004 Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie. Informator. Historia, organizacja, zbiory, wystawy.

2003 Broń ludów pozaeuropejskich, katalog wystawy, Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie

Jaskulski Janusz i in.

1985 Kultura Indian Panare z dorzecza Orinoko (Wenezuela): wystawa ze zbiorów państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie oraz Muzeum Narodowego w Poznaniu zebranych przez Studencką Wyprawę Etnograficzną AMPED z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, lipiec-listopad 1984, Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie

Szewczyk Katarzyna

2000 Telas precolombinas del Perú en la colección del Museo Nacional de Etnología de Varsovia, w: Vict?ria Solanilla i Demestre Textiles precolombinos de Cracovia, Corpus Antiquitatum Americanensium, Pologne II, Union Académique Internationale, Académie Polonaise des Sciences et des Lettres, Kraków, s. 241-303

Walendziak Teresa

1979 Indianie Kiczua ? górale Peru. Wystawa ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie

1982 Stroje i ozdoby Indian Ameryki Łacińskiej: wystawa ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, Muzeum Etnograficzne w Toruniu

1998 Ameryka Łacińska ? przewodnik po wystawie stałej, Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie

1999 Ameryka Południowa przed Kolumbem: wystawa ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie

Ziółkowski Mariusz S.

2000 Los keros del Museo Estatal de Etnografía de Varsovia, w: Oriana Wichrowska, Mariusz S. Ziółkowski Iconografía de los Keros, Andes, Boletín de le Misión Arqueológica Andina, No 5, Varsovia

ul. Cieszyńskiego 9 (Arsenał)
50-136 Wrocław
tel. 071-347-16-96

mgr K. Demidziuk - Kierownik Oddziału
dr J. Szykulski - specjalista od badań Ameryki

www.muzeum.miejskie.wroclaw.pl/muzeum/archeologiczne.php

Muzeum Archeologiczne we Wrocławiu nastawione jest na badanie pradziejów Śląska, pomimo to w jego zbiorach znajduje się niewielka kolekcja zabytków z terenu Ameryki Południowej. Zostały one podarowane Muzeum przez mieszkańca Wrocławia, p. Jerzego Durczewskiego w 1993 r. Wcześniej, do 1980 r. zabytki te były własnością Borysa Malkina - wybitnego podróżnika i badacza plemiennych kultur Ameryki Południowej. Zabytki zostały zakupione przez niego w latach 1968-1972 w Kolumbii, zabytki kultury Tairona w Santa Maria, zabytki kultury Nari?o w Pasto lub Cali. Kolekcja składa się z dwóch naczyń i kamiennej zawieszki w kształcie świnki morskiej przypisanych kulturze Nari?o oraz jednego naczynia, krążka kamiennego z turkusa - prawdopodobnie służącego jako ozdoba wargi lub czop do zatykania otworu kamiennego naczynia i 34 paciorków wykonanych z zielononiebieskiego turkusa przypisanych kulturze Tairona. Ponadto w skład kolekcji wchodziła gliniana okaryna w kształcie głowy nietoperza, przypisana również kulturze Tairona, została ona przekazana Muzeum Narodowemu w Poznaniu (Oddział Muzeum Instrumentów Muzycznych), gdzie jest obecnie przechowywana. Zbiory B. Malkina zostały dokładnie opisane przez K. Demidziuka i J. Szykulskiego [2001]. W zbiorach Muzeum Archeologicznego znajduje się również tkanina inkaska oraz kolekcja drobnych fragmentów ceramiki kultury San Agustín. Fragmenty ceramiczne stanowią część materiału przywiezionego z Kolumbii w 1987 r., w celu przeprowadzenia analizy laboratoryjnej masy ceramicznej. Materiał, który podczas analizy nie uległ zniszczeniu, został przekazany do Muzeum Archeologicznego we Wrocławiu.

Literatura:

Krzysztof Demidziuk, Józef Szykulski

2001 Zabytki kultur prekolumbijskich ze zbiorów Muzeum Archeologicznego, ?Silesia Antiqua?, t. 42, s. 191-198

ul. Długa 27
66-008 Świdnica
tel. 068-327-31-13

W zbiorach Muzeum Archeologicznego Środkowego Nadodrza znajduje się kolekcja zabytków archeologicznych pochodzących z Ameryki Środkowej i Południowej, w większości z Kostaryki i Nikaragui. Zabytki te pochodzą najprawdopodobniej z przedwojennej kolekcji pruskiego attaché w Ameryce. Została ona znaleziona w piwnicach zburzonego domu w Głogowie, zapakowana w skrzynie i przygotowana do wywiezienia podczas II wojny światowej. Na kolekcję składa się kilkanaście figurek z tufu wulkanicznego (niektóre z nich to falsyfikaty) oraz ceramika. Materiał ceramiczny jest niestety bardzo zniszczony i fragmentaryczny. Spośród ciekawszych eksponatów wymienić można fragment figurki z kultury Olmeków, naczynia ceramiczne kultury Majów czy naczynie ceramiczne w kształcie jaguara. Kolekcja jest obecnie w trakcie opracowywania.

Obra
Wyższe Seminarium Duchowne Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej

ul. Szkolna 12, 64-211 Obra
tel. 068-384-20-47 www.oblaci.pl/domy_formacyjne_obra.html

W Muzeum Misyjnym Wyższego Seminarium Duchownego Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej w Obrze k. Wolsztyna znajduje się zbiór kilkuset pamiątek przywiezionych przez misjonarzy. Znajduje się w nim kilkadziesiąt eksponatów pochodzących z północnej Kanady, gdzie misjonarze pracują wśród Indian i Eskimosów, są to przedmioty codziennego użytku (ubrania, buty, rękawice), przedmioty kultu religijnego bądź powiązane z nim (szaty liturgiczne, modlitewniki, itp.), a także przedmioty sztuki sakralnej i rękodzieła, np. różnego rodzaju kościane figurki ilustrujące życie codzienne Eskimosów. Poza tym w Muzeum znajduje się kilkanaście przedmiotów pochodzących z misji w Urugwaju i Paragwaju, są to wyroby rzemiosła ludowego i przedmioty codziennego użytku.

Markowice
Niższe Seminarium Duchowne Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej
Markowice 5, 88-320 Strzelno
tel. 052-318-17-24
www.nsd.oblaci.p

Przy seminarium prezentowana jest niewielka ekspozycja misyjna, na której wystawione są pamiątki przywiezione przez misjonarzy. W zbiorach znajduje się kilka obiektów o charakterze pamiątkowym zebranych wśród Eskimosów kanadyjskich (książka napisana w języku eskimoskim, kamienna figurka niedźwiedzia czy ozdoby stroju).